İZMİR/KARŞIYAKA
COĞRAFİ KONUM:
İzmir Körfezi’nin kuzeyinde, Yamanlar Dağı eteklerinde kurulmuştur. Karşıyaka’nın doğusunda Bayraklı, batısında Çiğli ilçesi yer alır. Güneyinde Ege Denizi, kuzeyinde ise Yamanlar Dağı yer almaktadır. Kentte yerleşim alanlarının büyük bir bölümü deniz kenarına yakın düz bir alan üzerindedir. Cumhuriyet, Mustafa Kemal, İnönü gibi mahalleler yamaçlarda kalıp diğer yerleşim yerlerinde yükseklik deniz seviyesi civarındadır. Büyükşehir yasası ile birlikte Sancaklı ve Yamanlar köyleri belediyeye bağlı mahalle konumu kazanmıştır.
TARİHÇE:
Küçük Yamanlar Tepesi ve su deposu kazıları sırasında tahrip olan höyükte bulunan kültür tabakaları ve seramik buluntularından yola çıkılarak yapılan tarihlendirme ile Karşıyaka’nın, Eski İzmir’den daha eski bir tarihsel geçmişe sahip olduğu görülmüştür.
Tepede görülen en erken tarihli seramikler uzmanlar tarafından Neolitik Çağ’ın geç safhasına (İ.Ö. 5000) tarihlendirilmektedir. İzmir ve çevresinde Neolitik Çağ’a ait yaşam izleri taşıyan Aliağa Helvacı Köy sınırları içindeki Araplartepe, Urla Limantepe, Kemalpaşa Ulucak Höyük, Bornova Yeşilova Höyüğü gibi birkaç höyük daha bulunmaktadır. İlçe 15 Mayıs 1919 tarihinde Yunan işgaline uğramış, 9 Eylül 1922’de Albay Suphi Kula komutasındaki 14. Süvari Tümeni tarafından işgalden kaldırılmıştır.
SEKTÖREL YAPI
Karşıyaka kuruluşundan bu yana hiçbir dönem sanayi şehri olarak düşünülmemiştir. Gediz Nehri 1870’li yıllara kadar Karşıyaka’dan denize dökülüyordu. Anılan yıllarda nehrin yatağı değiştirilince hem körfezin dolmasının önüne geçilmiş hem de ilçe yerleşime açılmıştır. 1876 yılında demir yolu hattının gelmesiyle, yamaçlarda yaşayanlar, demir yolunun sağ ve soluna yerleşmiştir. 1890 yılında ise vapur seferlerinin başlaması ikinci nüfus hareketini başlatmıştır.
TARIM
Karşıyaka kent nüfusunun yoğun olduğu bir bölgedir. Merkeze bağlı Sancaklı ve Yamanlar köyleri sınırında küçük ölçekli tarım yapılmaktadır. Tarım zeytincilik ve bahçelerden oluşmaktadır. Bölgenin yamaç olması sonucu büyük tarım alanları bulunmamaktadır. Bugünkü kent merkezinin büyük bir bölümü geçmişte tarım alanı olarak kullanılmaktaydı. Gediz nehrinin 1870 yıllarına kadar denize döküldüğü alan olması nedeniyle alüvyon toprağı bulunan ve tarımda önemli yeri olan bu bölge günümüzde tamamen yapılaşmıştır.
TİCARET VE SANAYİ
Karşıyaka’nın günümüzde sınırları içinde sanayi tesisi bulunmamaktadır. Geçmişte kent sınırları içinde planlanan içerisinde farklı ölçeklerde yaklaşık 500 işletmenin yer aldığı Atatürk Organize Sanayi Bölgesi 1992’de kurulan Çiğli ilçesi sınırlarında kalmıştır. Ayrıca eğlence ve dinlence yeri, otel bölgesi olarak planlanan Turan bölgesi de 2009’da kurulan Bayraklı Belediyesi sınırlarında kalmıştır.
Karşıyaka Merkezi’nde bulunan Karşıyaka Çarşısı ziyaret eden günlük kişi sayısı ve iş yeri hacmi bakımında Türkiye genelinde en önemli çarşılardan bir tanesidir. Çarşı’ya, metro, deniz, otobüs, dolmuş ve taksi dolmuşlar ile ulaşım imkanı bulunmaktadır. Karşıyaka’da ihalesi verilip çalışmaları başlayan tramvay hattı da Karşıyaka Çarşısı’ndan geçmektedir. Deniz kenarında geniş yeşil alanları, modern yapıları, kafe ve restoranları ile Karşıyaka çarşısı yerli ve yabancı turistlerin de en çok uğradığı yerlerden bir tanesidir. Karşıyaka Çarşısı’na her gün 100-150 bin kişi alışveriş veya farklı nedenlerle gelmektedir.Ayrıca Karşıyaka Belediyesi’nin hedefler arasında belirlediği “kültür-sanat ve turizm” vizyonu nedeniyle kentte 12 ay boyunca kültür sanat etkinlikleri gerçekleşmektedir. Karşıyaka sınırları içinde askeriyeye ait tersane bulunmaktadır.
TURİZM
Çağımızdaki en dinamik işletmelerin küçük ve orta ölçekli işletmeler olduğu göz önüne alınacak olursa ilçede bu vasıfta çok sayıda işletme bulunmaktadır.Tarihinin çok eski olması nedeniyle Karşıyaka, turizm sektöründe de potansiyel taşımaktadır. Bayraklı’daki 5000 yıllık Tepekule (Smyrna) harabeleri ile Tantalos mezarı önemli tarihi kalıntılardır. Ulu Önder Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın mezarının Karşıyaka’da bulunması ilçenin önemini daha da arttırmaktadır.
EĞİTİM
Türk Edebiyatına Attila İlhan, Salah Birsel ve Tarık Dursun K. gibi birçok ünlü yazar armağan eden Karşıyaka’da birçok anaokulu, ilköğretim okulu, lise, 1 eğitim uygulama okulu, 1 halk eğitim merkezi ve akşam sanat okulu mevcuttur. Ayrıca Karşıyaka İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı öğretmenevi, öğretmenler lokali, sağlık eğitim merkezi, rehberlik ve araştırma merkezi vardır.
Karşıyaka Öğretmenler Lokali
*Atilla İLHAN Karşıyaka sahilde yer alan büstü
SAĞLIK
İlçede koruyucu sağlık hizmetleri; 18 sağlık ocağı, 3 aile planlaması ve ana çocuk sağlığı merkezi ve 1 Verem Savaş Dispanseri aracılığı ile sağlanmaktadır.Ayrıca 250 yataklı Karşıyaka Devlet Hastanesi, 1 diyabet merkezi, 1 diş ve protez tedavi merkezi, 1 halk sağlığı laboratuvarı, 1 SSK dispanseri, 1 milli eğitim dispanseri, 1 jandarma dispanseri, 2 Kızılay dispanseri, 1 DEÜ Tıp Fakültesi Polikliniği, 1 Başkent Üniversitesi Zübeyde Hanım Hastanesi ve 1 Bayraklı Central Hospital hizmet vermektedir.
İlçede yaklaşık 240 civarında eczane faaliyet göstermektedir. Ayrıca Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne bağlı kimsesiz ve bakıma muhtaç çocuklara hizmet veren 1 çocuk yuvası, aile danışma merkezi bulunmaktadır.
NÜFUS
Karşıyaka, körfezin kuzeyinde yaklaşık 50 km’lik bir alana yerleşmiştir. Rakımı 1-700 metre arasında değişir. İlçe nüfusu 2008 yılı itibariyle 524.891’di fakat 2008 tarihli belediye yasasıyla Bayraklı’nın ilçe yapılması üzerine Karşıyaka’nın halihazırdaki nüfusu 315.008’e gerilemiştir.
ULAŞIM
Yurdumuzun tüm bölgelerine açılan E-5 Karayolu ile, 1865 yılında inşa edilen demir yolu ilçeyi boydan boya kat etmektedir. Karşıyaka İlçesi’nden; Konak, Alsancak, Pasaport Göztepe’ye vapur, Üçkuyular’a ise arabalı vapur seferleri yapılmaktadır. Karşıyaka, Bostanlı ve Bayraklı’da birer iskele mevcuttur.
SPOR
Tam isim | Karşıyaka Spor Kulübü |
---|---|
Takma isim(ler) | Kaf Sin Kaf |
Renkler | Yeşil – Kırmızı |
Kuruluş | 1 Kasım 1912[2] (102 yıl, 202 gün önce.) |
Stadyum | İzmir Atatürk Stadyumu (Kapasite: 51,595) |
Başkan | Ali Erten |
Teknik direktör | Rıza Tuyuran |
Lig | 1. Lig |
Karşıyaka Spor Kulübü, İzmir’in 1912 yılında kurulan ilk spor kulübüdür.
“Kaf Sin Kaf” K.S.K harflerinin eski dilde okunuşudur. Renkleri yeşil-kırmızıdır. Karşıyaka Spor Kulübü armasının içinde ay-yıldız taşıma hakkına sahip olan üç kulüpten biridir. Kaf Sin Kaf’ın yerine bugün kısaca Kaf Kaf da denir.
Karşıyaka şu anda PTT 1. Lig’de yer almaktadır. Futbolun yanı sıra basketbol takımı olan Karşıyaka yıllardır Beko Basketbol Ligi’nde mücadele etmektedir ve 1986-87 sezonunda şampiyon olmuştur. Karşıyaka Spor Kulübü futbol ve basketbol haricinde başta voleybol olmak üzere birçok branşta faaliyetini sürdürür. 1980 de ise Göztepe-Karşıyaka maçını 80.000 seyirci izlemiş Türkiye’de ve Dünya’da (2. lig) seyirci rekoru kırılmıştır.
ATATÜRK VE KARŞIYAKA
Mustafa Kemal Atatürk`ün, bir çok spor kulübü tarafından kendi kulüplerinin taraftarı olduğunu söylemi sadece İzmir’de değil, bütün Türkiye’de ifade edilmektedir.
Mustafa Kemal’in Karşıyaka ve Karşıyaka Spor Kulübü ile tarihi buluşmaları:
Karşıyaka Spor Kulübü, 1 Kası 1912 günü Karşıyaka Mumaresei Bedeniye Kulübü asıyla daha sonraki yıllarda bir Kuva-i Milliye kahramanı olarak anılan Zühtü Işıl ve silah arkadaşları tarafından kuruluyor. Zaten kulübün renkleri de Türklüğün en önemli iki değerinden geliyor. Karşıyaka kırmızısını bayraktan, yeşilini ise İslam`dan alıyor.
Mustafa Kemal Atatürk de kulüp yöneticilerinin Milli Mücadele`deki etkinliklerini karşılıksız bırakmamış. Örneğin İzmir`in düşman işgalinden kurtuluşundan sonraki ilk gün, yani 10 Eylül 1922`de bu şehirde bir karargâh oluşturmasını istediğinde adres olarak dönemin Karşıyaka Spor Kulübü başkanı Sadi İPLİKÇİ`nin köşkünü göstermiş. Herkes tarafından bilinen, Atatürk`ün ayaklarının altına Yunan bayrağının serilmesi ve kendisinin bunu başka bir milletin değerlerine böyle hakaret edemeyeceğini söyleyerek yerden kaldırması olayı da bu köşkte yaşanmıştır
Atatürk`ün Karşıyaka`ya olan ilgisi elbette bu olaylarla sınırlı değil. Milli Mücadele döneminde ve sonrasında İzmir`e yaptığı her ziyarette Karşıyaka Spor Kulübü`nü ziyaret eden Gazi, defalarca futbol ve tenis takımlarının antrenmanlarını da izlemiş. Kulübün armasında Ay – Yıldız kullanılması emrini de bizzat kendisi vermiş.
Gazi Mustafa Kemal`in genç Türkiye Cumhuriyeti`nin Cumhurbaşkanı olarak ilk ziyaret ettiği kulüp Karşıyaka Spor Kulübü`dür. Kendisinin kulübe yaptığı iki ziyarette imzaladığı hatıra defterindeki yazılar da aşağıda yer almaktadır.
İlk ziyaret 13 ekim 1925 tarihini taşıyor.Gazi bu yazılarında deftere şu notları düşüyor:
“Karşıyaka Spor Kulübü`nde karşı karşıya bulunduğum gençlik iftihara şayandır. Bu gençlik muvacehesinde istikbalin kuvvetli saadeti ne bariz görünmektedir.”
1925 yılı içinde ve 1926’nın başlarında devrimlerin önemli bir kısmı gerçekleşmişti. Bu arada Terakkiperver Fırkası irtica ile ilgili görülerek kapatılmıştı. İrtica dalgaları zaman zaman ortada görülmekte idi. Eskiye bağlı olmaktan kurtulamayanlar, çıkarcı düşüncelerin etrafında birleşenler, cumhuriyete ve onun başındaki Cumhurbaşkanına karşı bir takım çalışmalar içindeydiler.
Gazi 8 Mayıs 1926`da Konya`dan başlayarak bir yurt gezisine çıkmıştı. 16 – 30 Haziran 1926 tarihleri arasını da İzmir`e ayırmıştı. 14 Haziran günü Balıkesir’den İzmir’e geçeceği sırada İzmir Valisi’nden İzmir’de kendisine karşı bir suikast düzenlendiği haberini aldı. 14 Haziran gecesi Mustafa Kemal’e suikast girişiminde bulunacaklardan, ulusal bağımsızlık savaşında Mustafa Kemal’in yanında yer almış olan Kadı Hurşit’in oğlu da vardı. Mustafa Kemal, babasının hizmetlerinden ötürü, 1920’de Büyük Millet Meclisi’ne Rize Milletvekili olarak Ziya Hurşit’i seçtirmişti. Mustafa Kemal, suikastçıların yakalanmasından sonra, 15 Haziran saat 19.00’da İzmir’e doğru yola çıktı. 16 Haziran’da, Soma, Menemen’e uğrayarak, 16 Haziran akşamı saat 18.00’de İzmir’e vardı.
İşte bu önemli gelişmelere rağmen Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal ve beraberindeki heyet 24 Haziran 1926 tarihinde Karşıyaka Spor Kulübünü ziyaret eti. KSK Bayan tenisçilerinin maçlarını seyrederek KSK Şeref defterine;
“Bu defa ki ziyaretimde geçen aylar da masarrıf ve mesai hizmetin kıymetli asarını gördüm. Teşekkür ve tebrik ederim.”
Gazi Mustafa Kemal
(24 Haziran 1926)
Mustafa Kemal 15 Ocak 1923 tarihinde çok sevdiği annesi Zübeyde Hanım’ı Karşıyaka’da kaybediyor. 27 Ocak 1923 tarihinde mezarı başına gelen Mustafa Kemal annesinin mezarı başındaki konuşmasının sonunda şu yemini ediyor; “Validemin ruhuna ve bütün ecdat ruhuna ahdetmiş olduğum vicdan yeminimi tekrar edeyim. Validemin kabri önünde ve Allah`ın huzurunda yemin ediyorum. Bu kadar kan dökerek milletimin elde ettiği ve sağlamlaştırdığı hâkimiyetin muhafaza ve müdafaası için icap ederse validemin yanına gitmekten asla tereddüt etmeyeceğim. Milli hakimiyet uğrunda canımı vermek, benim için vicdan ve namus borcu olsun”. Karşıyakalılar, ulusal egemenlik yolunda bu yeminin de bekçisi olduğunu aradan geçen 88 yıla rağmen unutmamıştır.
Gazi Mustafa Kemal 11 Ekim 1925`te Karşıyakalılara hitaben Naim Palas Oteli`nin balkonunda yaptığı konuşmasında, burayı ne kadar çok sevdiğini anlatmak için şu sözcükleri tercih ediyor: “İzmir`in Karşıyakalıları; sizi derin muhabbetle selamlarım… Ben bütün İzmir`i ve bütün İzmirlileri severim. Güzel İzmir`in temiz kalpli insanlarının da beni sevdiklerinden eminim. Yalnız, bir rastlantı beni Karşıyaka`ya daha fazla bağlamıştır. Karşıyakalılar!Annem, sizin sinenizde, sizin topraklarınızda yatıyor. Karşıyakalılar! İzmir`i gördüğüm gün, öncelikle Karşıyaka`yı ve orada da sizin Türk topraklarınızda yatan anamın mezarını gördüm.”
Gazinin evlenmek için ise Karşıyakalı bir kızı, annesinin defnedilmesi için ise Karşıyaka`yı seçmesinin de tesadüf olamayacağı da aşikârdır.
Karşıyaka Halk Evi’ndeki onuruna düzenlenen baloya gelirken Karşıyaka ziyareti Mahfel (1926)
Kaynak:
http://www.ksk.org.tr/tr/tarihce.php#kurulus
http://tr.wikipedia.org/wiki/Kar%C5%9F%C4%B1yaka