ŞANLIURFA

ŞANLIURFA

Şanlıurfa, eski ve halk arasındaki adıyla Urfa, Türkiye’nin bir ili ve en kalabalık dokuzuncu şehri. 2014 itibarıyla 1,845,667 nüfusa sahiptir. Doğuda Mardin, batıda Gaziantep, kuzeyde Adıyaman, kuzeydoğuda Diyarbakır illeri ve güneyde Suriye ile sınırı vardır. Şehrin eski isimleri Ur, Urhoy, Urhei, Orhei, Orhayi, Ruhai, Ruhha, Ar-Ruha, Reha ve Edessa’dır. Kurtuluş Savaşında gösterdiği başarının hatırasından dolayı 1984 yılından sonra “Şanlı” unvanını almıştır.

Şanlıurfa’nın 13 ilçesi vardır. Ortalama yükseltisi 518 metre olan Şanlıurfa, 19.451 km²‘lik yüz ölçümü ile Türkiye’nin en büyük yedinci ilidir. Şanlıurfa’da ağırlıklı olarak Kürt, Türk, Arap, Zaza çok az olarak da Çerkez,Acem, Afgan ve Ermeni kökenli insanlar yaşamaktadır.

1919 yılında, önce İngilizlerin, daha sonra Fransızların işgaline uğrayan Urfa, 11 Nisan 1920’de Urfalı milisler tarafından işgalden kurtarılmış; Urfa milletvekili Osman Doğan ve 17 arkadaşının, Kurtuluş Savaşında gösterdiği kahramanlıktan dolayı Urfa ilinin adının Şanlıurfa olarak değiştirilmesine ilişkin kanun teklifi TBMM tarafından 6 Aralık 1984 tarihinde kabul edilerek kanunlaşmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2011 yılına ilişkin “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları” dikkate alınarak nüfusu 750.000’i aşan Şanlıurfa, 12 Kasım 2012 tarihli ve 6360 sayılı kanun ile büyükşehir oldu.

 

CUMHURİYET DÖNEMİ

1. Dünya Savaşı‘na kadar Osmanlıların elinde olan Urfa, 1919 yılında önceİngilizler, daha sonra daFransızlar işgal edilen şehir, 11 Nisan 1920’de düşman işgalinden kurtarılmıştır. Cumhuriyet sonrasında 1924’te il olmuştur. 2010 yılında ise seçim öncesinde Şanlıurfa’nın büyükşehir belediye haline getirilmesi planlanmış ve 2012’nin son çeyreğinde diğer 13 il gibi Büyükşehir belediyesi haline gelmiştir.^[2]

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Şanlıurfa’da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.

 

  ^NÜFUS

 

TÜİK verilerine göre Şanlıurfa’da 2013 yılında 1 milyon 801 bin 980 olan nüfus sayısı 2014’te 1 milyon 845 bin 667’ye yükseldi. Türkiye genelinde olduğu gibi Şanlıurfa’da da erkek nüfus sayısı kadınlara oranla yüksek oldu. Araştırmaya göre Şanlıurfa’da nüfusun 925 bin 703’ü erkeklerden, 919 bin 964’ü ise kadınlardan oluştu. İlçelere göre nüfus dağılımı şöyle;

AKÇAKALE         98 bin 897
BİRECİK              92 bin 355
BOZOVA             55 bin 631
CEYLANPINAR    80 bin 706
EYYÜBİYE          363 bin 943
HALFETİ             38 bin 345
HALİLİYE            357 bin 504
HARRAN             78 bin 681
HİLVAN              41 bin 657
KARAKÖPRÜ     115 bin 733

 

TARİHİ VE TURİSTİK YERLERİ

BALIKLI GÖL:

Balıklıgöl, (Aynzeliha ve Halil-Ür Rahman Gölleri) Şanlıurfa şehir merkezinin güneybatısında yer alan ve İbrahim Peygamberin ateşe atıldığında düştüğü yer olarak bilinen bu iki göl, kutsal balıkları ve çevrelerindeki tarihi eserler ile Şanlıurfa’nın en çok ziyaretçi çeken yerlerindendir.

İbrahim Peygamber, devrin zalim hükümdarı Nemrut ve halkının taptığı putlarla mücadele etmeye, tek tanrı fikrini savunmaya başlayınca, Nemrut tarafından bugünkü urfa kalesinin bulunduğu tepeden ateşe atılır. Bu sırada Allah tarafından ateşe “Ey ateş, İbrahim’e karşı serin ve selamet ol”‘ emri verilir. Bu emir üzerine, ateş suya odunlar da balığa dönüşür. İbrahim bir gül bahçesinin içersine sağ olarak düşer. İbrahim’in düştüğü yer Halil-ür Rahman gölüdür. Rivayete göre Nemrut’un kızı Zeliha da İbrahim’e inandığından kendisini onun peşinden ateşe atar. Zeliha’nın düştüğü yerde deAynzeliha Gölü oluşmuştur.

 

GÖBEKLİ TEPE

 

Şanlıurfa’ya 20 km’lik bir mesafede, Örencik Köyü yakınlarında tarihi MÖ. 11 bin yıllarına uzanan, tapınma amaçlı törensel alanlara ait mimari kalıntılar, dikili taşlar ve üzerinde kabartmalı yabani hayvan ve bitki figürlerinin bulunduğu Göbekli tepe  Höyüğünde Cilalı Taş Devri’nden kalma bir mabet vardır.Arkeologlartarafından Dünyanın en eski mabedi olarak tanımlanmaktadır. İngiltere’nin Stonehenge dikili taşlarından 6 bin yıl daha önce inşa edilmiştir. İnsan tarihindedin ve medeniyet teorilerini yeniden düzenleyerek, önce din ve mabed sonra medeniyetin ortaya çıktığına işaret etmektedir.

 

HARRAN

MÖ. 2000 yılında Ur şehrinin bir ticari kolu olarak kurulduğuna inanılan Harran’ın Sümerce veya Akatça kervan veya geçit yeri anlamına gelen “Harran-U” kelimesinden türediği düşünülmektedir. Moğol İstilasında yıkılan tarihi Harran Üniversitesinin harabeleri ile tarihi Harran evleri görülebilir.

Harran, Türkiye’nin Şanlıurfa ilinin bir ilçesidir. Suriye sınırına yakın olan bir ilçedir. Şanlıurfa’ya 44 kilometre uzaktadır.

Dünyanın ilk bilim merkezlerinden (Atina, Mardin, Şanlıurfa gibi) biridir. Dünyanın ilk üniversitesi buradadır. Şanlıurfa’daki Harran Üniversitesi’de adını bu ilçeden almıştır.Kuzey Mezopotamya’nin kadim yerleşim yerlerindendir. İlçe halkının tamamına yakınını Arap kökenli Türk vatandaşları oluşturur. Arap kültürü hakimdir.

SELAHADDİN EYYUBİ CAMİİ

 

Şanlıurfa’da Vali Fuat Bey Caddesi’nde (Yeniyol) bulunan Selahattin Eyyubi Camisi’nin bulunduğu yerde Piskopos Nona tarafından 457 yılında yaptırılan Aziz Yuhannes (Vaftizci Yahya) Kilisesi bulunuyordu. Bu yapı aynı zamanda Adalet Sarayı olarak da kullanılmıştır. Selahattin Eyyubi döneminde bu kilisenin üzerine 900–1250 yılları arasında Selahattin Eyyubi Camisi yapılmıştır. Kilise kesme taştan dikdörtgen planlı ve üç nefli ve bazilika plan düzeninde yapılmıştır. Kilisenin üzeri içten beşik tonoz, dıştan da düz dam ile örtülüdür. Neflerin orta bölümü yan neflerden daha geniş ve daha yüksektir.Girişi batı yönünde olup, burada yedi bölümlü bir narteks bulunmaktadır. Camiye çevrildikten sonra narteks son cemaat yeri olarak kullanılmaktadır. Bu bölüm altı yuvarlak sütuna dayanmaktadır. İbadet mekânı oldukça geniş ölçüde pencerelerle aydınlatılmıştır. Bu pencerelerin kenarlarında yarım sütunlar ve birbirlerine dolanmış ejder kabartmaları bulunmaktadır. Ayrıca yarım sütunların başlıkları üzerindeki haç taşıyan azizler ve kuş figürleri de yapının camiye çevrilmesinden sonra sıva ile kapatılmıştır. Bunun dışında yapı içerisinde herhangi bir bezemeye rastlanmamaktadır.

ULUCAMİİ

 

 

Urfa merkezindeki camilerin en eskilerindendir. Eski bir sinagog iken M.S. 435-436’da ölen Piskopos Rabula tarafından St. Stephon Kilisesi’ne dönüştürülmüştür.

Kırmızı renkteki mermer sütunların çok olması nedeni ile “Kızıl Kilise” olarak da adlandırılan yapının yerine, 1170-1175 yıllarında Nurettin Zengi tarafından inşa edilmiştir.

Anadolu’daki çok ayaklı camiler grubunda olup, payeler üzerinde kıble duvarına paralel üç sıra çapraz tonozlarla örtülü, yatık dikdörtgen planlıdır.

On dört sivri kemerli avluya açılan ve payeler üzerine duran çapraz tonozlarla örtülü son cemaat yeri, Anadolu’da ilk kez Şanlıurfa Ulu Cami’nde kullanılmıştır. Yapının sekizgen çan kulesi bugün minare olarak kullanılmaktadır.

 

 

Hz.İbrahim’in Doğduğu Mağara ve Mevlidi Halil Cami

 

Hz. İbrahim, Mevlid-i Halil Cami avlusunun güneyinde bulunan mağarada doğmuştur. Rivayete göre devrin hükümdarı Nemrut, bir rüya görür. Sabah rüyasında gördüklerini müneccimlerine anlatır. Müneccimlerin “Bu yıl doğacak bir çocuk senin saltanatına son verecektir” demesi üzerine Nemrut, halkına emir salarak o yıl doğacak bütün erkek çocukların öldürülmesini ister.

Sarayın putçusu Azer’in hanımı bu mağarada gizlice İbrahim’i dünyaya getirir. İbrahim 7 yaşına kadar bu mağarada yaşamıştır. İbrahim’in doğduğu mağaranın içerisinde bulunan suyun, şifalı olduğuna ve bir çok hastalığı iyileştirdiğine inanılır.

 

 

HALFETİ(SAKLI CENNET)

 

MÖ 855 yılında Asur kralı III. Salmanassar tarafından zapt edildiği zaman Şitamrat adını taşıyordu. Yunanlar bunu değiştirerek Urima adını vermişlerdir. Süryaniler ise Kal’a Rhomeyta ve Hesna the Romaye adlarını kullanmışlardır. Şehir Arapların eline geçtikten sonra Kal’at-ül Rum adı takılmıştır. 2. yüzyılda Bizanslıların eline geçince bu kez Romaion Koyla adını almıştır.

1280 yılında Beysari komutasındaki Memluk ordusu tarafından kuşatılmış, sonuç alınamayınca şehirdeki Hıristiyan mahalleleri beş gün süreyle yağmalandı. 1290 yılında bu kez Memluk Sultanı Eşref tarafından fethedildi. Ve son kez Memlükler tarafından tamir edilen şehre Kal’at-ül Müslimin adı verildi. Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlılara geçen şehir, zamanımızda da kullanılan Urumgala ve Rumkale adlarını alarak 1954 yılında ilçe haline getirilmiştir.

 

 

 

İNBAŞI MAĞARASI

 

Bozova ilçesi Yeniköy Mezrası civarında bulunan bu mağaralar Roma döneminden kalmıştır. Yapılan çeşitli kazılarda Roma dönemine ait madeni paralara rastlanmıştır.

 

MUTFAĞI

• Urfa kebap
• Patlıcanlı kebap
• Domatesli kebap
• Kazan kebabı
• Boranı
• Tırşik
• Zingil
• Tırnaklı ekmek
• Peynirli Ekmek
• Hamurlu
• Külünçe
• Bişe
• Lahmacun(Kıymalı)
• Ağzı açık
• Ağzı yumuk
• Şıllık(tatlı)
• Kadayıf(Künefe)
• Semsek (Bir çiğbörek türevi)
• Aya köftesi(el ayasında yapılır)
• Lebeni(Çorba)
• Tepsi kebabı
• Yahudi köftesi
• Lıklıkı köfte
• Bostana(Ekşili Salata)
• Açık ekmek(Lavaş)
• Çiğ köfte
• Yumurtalı Köfte
• Hırtleşor(koruk suyuyla yapılan cacık)
• Döğmeç
• Söğülme(Alinazik)
• Su kabağı
• Kıyma(Çiğköfte benzeri bulgurlu etsiz yemek)

• Zerde Pilavı
• Kalbur Tatlısı
• Küncülü Akıt
• Peynirli Helva
• Kuymak
• Palıza
• Sac Katmeri
• Pekmez Bulamacı
• Un Bulamacı
• Tatlı Döğmeç
• Patlıcan Ezmesi
• Patatesli Köfte

 

İÇECEKLER

 

*    Meyan Şerbeti

*   Koruk Şurubu

*  Biyan Balı

* Karlamaç

URFA KEBABI

SPOR

 

Şanlıurfaspor, Şanlıurfa’da futbol ve basketbol branşlarında faaliyet gösteren profesyonel bir kulüptür. Kulübün renklerini Mustafa Dişli belirlemiştir. 1969 yılında kurulmuş olan bu kulüp, şu anda PTT 1. Lig’de mücadele etmekte ve maçlarını 30.000 kişilik Şanlıurfa GAP Stadyumu’nda oynamaktadır. Basketbol takımı ise deplasmanlı ligde mücadele etmektedir. Kulüp Trabzonspor ile kardeş kulüptür.

Kulüp, yaşadığı maddi kriz nedeniyle 2008 yılında kayyuma devredildi. Kayyum olarak atanan Şanlıurfa Belediye Başkanı, Şanlıurfa Belediyespor ile aynı grupta olan takımın UEFA kriterlerine göre ligde kalabilmesi için iki kulübün yöneticilerinin aynı kişilerden oluşmamasını sağladı. Kulüp başkanlığını sonraki dönemde Kemal Saraçoğlu yaptı. Futbol takımı PTT 1. Lig’e yükseldikten sonra alınan sonuçlar nedeniyle Kemal Saraçoğlu istifa etti. Seçimli genel kurulda kulüp başkanlığına Fethi Şimşek getirildi.

KAYNAK: http://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eanl%C4%B1urfa