Türkiye’de Kamu Kuruluşlarında Halkla İlişkiler Birimleri
Türkiye’de Kamu Kuruluşlarında Halkla İlişkiler Birimleri
Halkla ilişkiler birimleri kamu kuruluşlarında çeşitli adlar altında kurulmuş olup bunların sayısı giderek artmaktadır. Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler birimleri şunlardır:
Başbakanlık : Tanıtma Fonu
Başbakanlık : Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı
Devlet Planlama Teşkilatı :Yayın ve Temsil Dairesi Başkanlığı
Devlet İstatistik Enstitüsü :Haberleşme ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Diyanet İşleri Başkanlığı :Protokol, Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü :Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Adalet Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı
Dışişleri Bakanlığı :Enformasyon ve Tanıtma Dairesi Başkanlığı
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Milli Eğitim Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Beden Terbiyesi, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü :Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı :Basın, Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı
Devlet Üretme Çiftlikleri :Eğitim ve Tanıtma İşleri Müdürlüğü
Çalışma ve Sosyal Güvenli Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Maliye Bakanlığı :Gelirler Genel Müdürlüğü Halkla İlişkiler Şubesi
Milli Savunma Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü
İçişleri Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Sağlık Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Kültür Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü :Basın ve Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü
Turizm Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Orman Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Çevre Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Basın Yayın ve Enformasyon Müdürlüğü :Değerlendirme ve Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü
Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü:Haberleşme Müdürlüğü
Etibank Genel Müdürlüğü :Yayın ve Tanıtma Servisi
Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. :Halkla İlişkiler ve Tanıtma Müdürlüğü
TRT Genel Müdürlüğü :Reklam ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
PTT İşletme Genel Müdürlüğü :Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Ulaştırma Bakanlığı :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Telsiz Genel Müdürlüğü :Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
Türkiye Halk Bankası A.Ş. :Tanıtma ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
T.C. Devlet Demir Yolları İşletmesi :Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
Türk Hava Yolları :Tanıtma ve Halkla İlişkiler Başkanlığı
Türkiye’de Kamu Kuruluşlarında Halkla İlişkiler Alanındaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri
A. Sorunlar
1. Kamu kuruluşları, halkla ilişkiler uygulamasında halkın hizmetinde kendisini bir araç olarak görmemektedir. Bunun sonucu olarak, kamu kuruluşlarında halkın istek ve gereksinimleri yeterince önemsenmemektedir. Halk ise kendi taleplerini çeşitli vasıtalarla yönetime duyurmaya çalışmaktadır. Yine halk, kabul etmektedir ki, kamu kuruluşları bu isteklerden haberdardır. Yönetim bu isteklere cevap vermemiş, onları gerektiği gibi değerlendirmemiştir. Halk, kamu kuruluşlarının keyfi hareket ettiğine, isteklerinin çözümlenmesi için çaba harcanmadığına inanmaktadır( ).
2. Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler biriminin örgütlenme sorunu bulunmaktadır. Örgüt; ulaşılmak istenen tüm amaçların belli aşamalarda planlandığı, uygulandığı, besleyici yankı ile denetlendiği ve desteklendiği bir sistem olarak alınmalıdır( ). Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler biriminin örgütlenme yapısı, halkla ilişkilerin araştırma, planlama, uygulama ve değerlendirme aşamalarını icraya koyabilecek yapıda değildir.
Bazı kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler birimleri başlangıç aşamasında düşünülmemekte ancak sonradan duyulan ihtiyaçlara ve sorunları çözmeye yönelik ya da toplum ile ilişkileri düzenlemek amacıyla oluşturulmaya başlanmaktadır. Özellikle uzunca süre bu işlevin ayrı bir birim tarafından yapılmaması veya ikincil bir görev olarak üstlenilmesi, yeni kurulan halkla ilişkiler birimi için aşılması pek de kolay olmayan “kimlik” sorunlarına neden olabilmektedir( ).
Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler uygulaması birlik ve eşgüdüm anlayışı dışında yürütülmektedir. Bu konudaki ciddi eksikliklerin başında, bütün kamu kuruluşlarına konu ile ilgili danışmanlık yapabilecek, halkla ilişkilere ilişkin yurt içindeki ve dışındaki gelişmeleri ve buna bağlı olarak yeni anlayış ve teknolojilerden yararlanma fırsatlarını ilgili kurumlara duyuracak merkezi düzeyde örgütsel modele duyulan gereksinim gelmektedir( ).
3. Halkla ilişkiler birimlerinde, uzman personel istihdam edilmesi gerekmesine rağmen uzman personel yetersizliği görülmektedir. Bakanlıkların merkezi düzeyde halkla ilişkiler çalışmalarını yürüten müşavir yada yöneticiler, örgütsel işleyiş konusunda gerekli bilgi birikiminden çoğunlukla yoksundur. Bunların atanmalarında, görevin gerektirdiği niteliklerin mutlak olması gereken hususlar arasında yer almamaktadır.
4. Halkla ilişkiler birimlerinin yeterli ölçüde bütçesinin olmaması nedeniyle, bu birim etkin bir halkla ilişkiler planı hazırlayarak bu planı icraya koyamamaktadır. Bu durum, bu konuda yapılan bir araştırmada, halkla ilişkiler birimlerinin ilk üç sırada saydıkları önemli sorunlar arasında yer almaktadır( ).
5. Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler konusunun anlamı ve dayandığı temel düşünce yeterince anlaşılamamıştır. Bunun sonucu olarak da halkla ilişkiler küçümsenmiş ve örgüt için halkın taşıdığı değer hep görmezlikten gelinmiştir( ).
Halkla ilişkilere yeterince değer verilmemesi nedeniyle, halk tarafından faaliyet alanı ve adı duyulmamış birçok kamu kuruluşu bulunmaktadır. Adı duyulan bazı kamu kuruluşlarında da halkla ilişkiler birimi bulunmamaktadır. Halkla ilişkiler birimi bulunan bazı kamu kuruluşlarında da halkla ilişkiler alanındaki faaliyetlerin oldukça yetersiz olduğu görülmektedir. Bu durum, kamu kuruluşlarındaki yöneticilerin halkla ilişkilere karşı duyarsız olduğunu göstermektedir.
B. Çözüm Önerileri
Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler alanında karşılaşılan sorunlar yukarıda açıklanmıştır. Yukarıda belirtilen sorun alanlarına çözüm önerileri şunlardır:
1. Kamu kuruluşları halkla ilişkiler uygulamasında kendisini halkın hizmetinde bir araç olarak görmelidir. Bunun gereği olarak da aşağıda belirtilen temel ilkeler bir çıkış noktası olarak ele alınıp benimsenmelidir. Buna göre( ):
a. Kamu kuruluşlarınca yürütülecek örgütsel eylem ve işlemler halkın güvenini ve desteğini kazanacak yönde olmalıdır.
b. Yönetime, halkın güven ve desteğini vermesinde, katılımcı, saydam ve insanı merkez alan bir yönetim anlayışı temel alınmalıdır.
c. Yürütülen eylem ve işlemlerde örgütsel açıklık olabildiği ölçüde bütün koşullarıyla sağlanmalı ve halkın yönetimden bilgi edinme hakkı her aşamada önemle dikkate alınmalıdır.
d. Halkla iletişim kurma konusu ciddiyetle ele alınmalı ve kurumsal iletişim kanalları geliştirilerek, bunların her biçimde açık tutulmasına özen gösterilmelidir.
e. Kamuoyuna ve kamuoyu denetimine önem verilmelidir.
f. Kamu kuruluşlarının işleyişinde, yansızlık ve nesnellik ilkelerinin öngördüğü yapısal ortam sağlanmalıdır.
g. Kamu kuruluşlarınca yürütülen eylem ve işlemler konusunda halkın aydınlatılmasına kadar; bu eylem ve işlemlere yönelik olarak, ilgili her kesimin görüş ve düşüncelerinin ortaya çıkmasına ve bunların değerlendirilmesine ortam hazırlanmalıdır.
2. Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler birimleri, kuruluşların başlangıç aşamasında düşünülerek oluşturulmalıdır. Bünyesinde halkla ilişkiler birimi olmayan kamu kuruluşlarında da bu birim kurulmalıdır. Halkla ilişkiler birimlerinin örgüt şemasındaki yeri doğrudan en üst yöneticiyle irtibat halinde bulunacak şekilde olmalıdır.
Kamu kuruluşlarındaki halkla ilişkiler biriminin örgütlenme biçimi, halkla ilişkilerin uygulama aşamalarından araştırma, planlama, uygulama ve değerlendirmeyi etkin bir biçimde yerine getirecek şekilde olmalıdır.
Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler uygulamasını birlik ve eşgüdüm anlayışı içerisinde yürütmek maksadıyla merkezi düzeyde bir kuruluş oluşturulmalı ve doğrudan bir Devlet Bakanlığı’na bağlı olmalıdır. Bu kuruluş özellikle şu konularda yetkili kılınmalıdır( ):
a. Bu alanda yapılacak uygulamaların sonuçlarını izleyip değerlendirmek,
b. Merkezi düzeyde yürütülen görev ve etkinlikler konusunda, kamuoyunun çeşitli yollarla aydınlatılmasını sağlamak,
c. Anılan konuda, kamuoyunun tepkilerini tespit etmek ve değerlendirmek,
d. Kamu kuruluşlarının halkla ilişkiler alanında ihtiyaç duydukları danışmanlık hizmetlerini sağlamak; halkla ilişkiler birimlerinin işlevsel anlamda geliştirilmesine yardımcı olmak,
e. Halkla ilişkiler ve enformasyon konularına yönelik hizmet standartlarını belirlemek ve geliştirmek,
f. Enformasyon alanındaki teknolojik gelişmelerin yönetim sistemine uyarlanmasına yardımcı olmak,
g. Kamu kuruluşlarınca yürütülen halkla ilişkiler ve enformasyon hizmetleri arasında gerekli eşgüdüm ortamının yaratılmasını ve eşgüdümü sağlamak.
3. Halkla ilişkiler birimlerinin görevlerini etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için, görevin gereklerine uygun ve yetişmiş insan gücü sorunu çözümlenmelidir. Bu maksatla;
a. Halkla ilişkiler birimlerinin görev tanımlaması yapılarak, bu görev için gerekli insan gücü nitelikleri belirlenmelidir.
b. Görevin gerektirdiği niteliklere uygun insan gücü istihdamı sağlanmalıdır.
c. Halkla ilişkiler uzmanları görev yaptıkları kuruluşu tanımalıdır.
d. Halkla ilişkiler alanında yüksek öğretim düzeyinde yürütülen örgün eğitim programlarının geliştirilmesi ve bunların yönetim biliminin verileri ile desteklenmesi sağlanmalıdır( ).
e. Halkla ilişkiler birimindeki uzmanlık düzeyindeki işgören istihdamı, halkla ilişkiler uzman yardımcılığı, halkla ilişkiler uzmanı ve halkla ilişkiler müşavirliğini temel alan bir geliştirme yaklaşımına dayandırılmalıdır.
4. Halkla ilişkiler biriminin bütçesi, halkla ilişkiler uygulama aşamalarını icraya koyabilecek yeterlilikte olmalı ve birim başkanının harcama yetkisi bulunmalıdır. Birimin bütçesi yeterli olduğunda birim, kamuoyu araştırmaları yapabilecek, halkla ilişkiler planı hazırlayarak bunu icraya koyabilecek ve daha sonra ise planın etkinlik değerlendirmesini yapabilecektir. Bütçe yetersiz olduğunda, bütçenin yetersizliği ölçüsünde halkla ilişkiler biriminin faaliyetlerini icraya koymada eksiklikler oluşacaktır.
5. Kamu kuruluşlarında halkla ilişkiler biriminin başında bulunan müşavir, bulundukları kuruluşun görev alanlarına giren konularda yetkili kişi olarak, kamuoyunu bilgilendirmelidir. Ayrıca kamu kuruluşlarında “sözcülük” sistemi kurulmalıdır. Bu sözcüler ilke olarak kurum baş yöneticisine hiyerarşik olarak en yakın olan yöneticiler arasından seçilmelidir. Diğer taraftan kamu kuruluşlarında, belirli hiyerarşik kademede bulunan yöneticilere ilgili oldukları görev alanıyla ilgili konularda kamuoyunu bilgilendirmede fırsat tanınmalıdır. Bu maksatla, hizmetin özelliği dikkate alınarak konu ile ilgili yasal düzenleme yapılmalıdır.