Kategori: Memleketim

GAZİANTEP
Gaziantep, eski ve halk arasındaki adıyla Antep, Türkiye’nin bir ili ve en kalabalık sekizinci şehri. 2016 itibarıyla 1.931.836 nüfusa sahiptir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sanayi ve gelişmişlik bakımından birincidir. Ayrıca Gaziantep, Türkiye’nin hâla yaşanılan en eski kenti olup dünyanın da hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biridir. Bunların yanında Gaziantep, Türkiye sanayisi ve ticaretinde de çok önemli bir yer tutar. Bunun sebepleri arasında Gaziantep’in Anadolu ile Orta Doğu arasında bir konumda bulunması ve liman kentlerine yakınlığı sayılabilir. Gaziantep’in simgeleri arasında Gaziantep Kalesi sayılabilir.

Gaziantep’te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. İlin en önemli akarsuyu Fırat Nehri ve kollarıdır. Gaziantep ilinde çok az doğal orman bulunmaktadır. İldeki toprakların sadece %14’ü ormanlık alanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda özellikle meşe ve kızılçam ağaçları hâkimdir. Meşe ormanlarının hepsi bozuk olup koruma altındadırlar. Kızılçam ormanlarının çoğunluğu yapay ormandır. Gaziantep ilinin batı ve kuzey çevreleri ormanlık, bozkır ve meralarla çevrilidir. İlin topraklarının yüzde 60’ı tarıma elverişlidir. Bu kısım, tarlalar, zeytin, antep fıstığı, meyve ve sebze bahçeleri ile bağlarla kaplıdır.
İldeki başlıca dağlar, ilin batısndaki Nur Dağları ile Sof Dağları’dır. Nur ve Sof Dağları arasındaki bölge levha hareketleri sonucu oluşmuş bir çöküntüdür. İldeki en yüksek dağ ise 1496 metre yüksekliği ile Büyük Sof Dağı’dır. İldeki başlıca ovalar ise İslahiye, Barak ve Tilbaşar ovalarıdır. Gaziantep ilinde Nurdağı ve İslahiye 1. derece, Yavuzeli ve Araban 2. derece, Oğuzeli, Nizip ve Karkamış ise 3. derece deprem bölgesidir.
Etimoloji[değiştir
Gaziantep’in bilinen en eski adı Romalılar tarafından verilen Antiochia ad Taurum’dur. “Antiochia ad Taurum”, Latince “Toroslar’ın karşısındaki Antakya” anlamına gelir. Daha sonra şehri ele geçiren Araplar şehre Ayıntap demiştir. Ayıntap adının kökenine ilişkin rivayetlerden birkaçı;

Ayıntap ismi, Hitit dilinde “han toprağı” anlamına gelen “Hantap”tan türemiştir. Bu ad söylene söylene Ayıntap olmuştur.
Ayıntap, Farsça pınarı bol anlamına gelir.
Ayın, Arapça göz, tap ise pınar anlamına gelir. Yani Ayıntap Arapça pınarın gözü anlamına gelir.
Ayıntap, adını eskiden bu yörede yaşamış bir kral olan Ayni’den almıştır.
Ayıntap adı parlayan şehir anlamına gelir.
Ayıntap adı aynı zamanda “Güzel Çeşme” anlamınada gelir.
Ancak bu rivayetlerden hiçbirinin doğruluğu kesin değildir. Ayıntap adı zaman içinde Antep, Entep ve Antap gibi değişik haller alır. Bu adlardan en yaygını Antep’tir. 1921’de (Antep Savunması’ndan sonra) çıkarılan bir yasa ile Antep’e Gazi unvanı verilir.
TARİHÇE
İlk çağlar
Zeugma antik kentinden çıkarılan ve şu anda Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen “Çingene Kızı” mozaiği. Mozaikteki kişinin Yunan mitolojisindeki yeryüzü tanrıçası Gaia olduğu düşünülmektedir.

19. yüzyılda Osmanlı zamanında Gaziantep, eski adıyla; “Ayntab”, 1850.
Günümüzdeki Gaziantep’in yakınlarında bulunan Dülük (Dolikhe ya da Doliche) bu yöredeki en eski kenttir. Arkeolojik kazılarından bu kentte Paleolitik dönemden beri insanların yaşadığı bilinmektedir. Ancak, Dülük Erken Tunç Çağı’ndan sonra bir sürekli yerleşim yeri hâline gelebilmiştir.Bu kent, İpek Yolu üzerinde bulunduğu için çok gelişmiştir.
İlk kurulduğunda Babil yönetimi altında kalan kent, M.Ö. 1700’lü yıllarda Hititler’in eline geçti. Hititler’den sonra Mısır yönetimine geçen kent, M.Ö. 700-M.S. 546 arasında ise kronolojik sırayla Medler, Asurlular ve Persler tarafından yönetilir. M.Ö. 6. yüzyılda ise kent sırası ile Makedonya, Selevkos ve Komagene uygarlıklarının yönetimi başlar. Değişik medeniyetlere ev sahipliği yapan Antep, 1516 yılında Osmanlıların eline geçmesiyle ilk dönemlerde Arap ve Halep Eyaleti’ne bağlı bir konumda iken, 1531 yılında Dulkadir Eyaleti’nin teşekkül etmesi sonucu, bu eyaletin sınırları arasında yer alarak 1818 senesine kadar bu konumunu muhafaza etmiştir. Bu tarihten itibaren yeniden Halep eyaletine sancak olarak bağlanmıştır. Şehir, Osmanlı kent kültüründe önemli bir yer almıştır.

Ağrı’nın tarihi, Nuh Tufanı ile başlar. Tufanı anlatan hikâye ve efsanelere göre insan nesli, dağa oturan gemiden inerek, Ağrı’dan dünyaya yayılmıştır.

Coğrafî konumu ve Asya-Avrupa karayolunun buradan geçmesi, tarihini yüzyıllar öncesine götürür. Ağrı’nın tarihi, bir parçası olduğu Anadolu’nun tarihi kadar eskidir. Orta Asya’dan ve İran’dan gelen kalabalık kitlelerin batıya (Anadolu) geçmesini kolaylaştıran yollardan en önemlisi buradadır ve her devirde tarihî – stratejik bir konuma sahip olmuştur. Aynı zamanda Doğu Anadolu’ya gelen göç ve akınların ilk durağıdır. Küçük Asya’yı ele geçirmek isteyenler, Asya kavimleri, Kafkas sıradağlarından inemedikleri için hep İran üzerinden gelmişler ve Anadolu’nun ilk giriş kapısı (Ağrı) onlara geçiş yolu olmuştur. Bundan ötürü Ağrı devamlı bir kültür ve medeniyet merkezi olamamıştır. Geçit ve sınırda bulunması sebebiyle bölgede yaşayan
halk, sık sık değişmiş, baskınlar, savaşlar, maddî kültürle yerleşim yerlerini tahrip etmiştir.

Ağrı ve çevresine yerleşen en eski topluluk, Hititler’in bölgede güçlerini kaybetmesiyle ortaya
ıkan Hurriler’dir. Ağrı, M.Ö. 1340-1200’de Hurri krallığının kuzey doğu ucunda yer almıştır.Hurriler’den sonra bölgeye egemen olan Urartular (M.Ö. 1200-600) yaklaşık 500 yıl Ağrı
topraklarında yaşadılar. Urartular; Patnos, Aladağ, Tutak, Eleşkirt (Toprakkale) ve Doğubayazıt’ta önemli yerleşim yerleri kurdular, kaleler, saraylar, tapınaklar, su yollan yaptılar. Adı geçen bölgelerdeki Urartu kalıntılarının bir kısmı günümüze ulaşabilmiştir.Urartular önemli saray ve tapmaklarını Patnos’ta kurdular. Şehrin batısındaki Anzavur tepe ve doğusundaki Girik tepe nemli höyüklerdir.Girik tepede kale, kutsal Haldi kapıları ve tapınaklar vardır. Her iki tepede Ankara üniversitesince 1961-63 arasında kazılar yapılmıştır.Urartu devleti yıkıldıktan sonra Girik tepe önemini kaybetti ve Urartular’dan beri bölgeye yerleşenler bu kentte oturmadılar.
M.ö.680 yılında bölgeye gelen Sakalar Murat Nehri ve Doğubeyazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur.

Araplar, Hz. Osman’ın halifelik yıllarında Ağrı ve çevresini fethederek bölgede etkili oldular. İslâm ordusu 645 ve 646 yıllarında Ağrı’ya, sonraki yıllarda Nahcivan’a kadar fetihlerde bulundu.Rivayetlerde ve halk arasında Hz. Ali’nin de Ağrı topraklarına akınlar yaparak, savaştığı anlatılmaktadır. Bu efsane ve anlatımlara ait kale, yer, taş ve kaya izleri, her ilçede mevcuttur.Bölge, 872 yılına kadar Abbasiler’in yönetiminde kaldı. 872-912 yıllarında doğudan gelen Türk boyu Taçoğulları buraya egemen oldular. Sonraki yıllarda etkinlik Bizanslılara geçti.X. yüzyılın sonunda Bagratlılar Beyazıt ve Eleşkirt havzalarına yerleştiler; zamanla bölgenin kontrolünü ele geçirdiler. Beyazıt (Gokovit) Sancağı, Bagratlılar’ın önemli bir merkezi idi.Bagratlılar 1064’e kadar bölge yönetimini ellerinde tuttular.Bizanslılar zaman zaman Ağrı topraklarına kadar uzanıp üstünlük ele geçiriyorlardı. XI. yüzyıla kadar Ağrı ve yöresi, Bizanslılar
ile, Türkler ve Araplar arasında birkaç kez el değiştirdi.

Türkiye’nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı (5165 m.) eskiden beri bilginlerin, dağcıların, serüvencilerin ilgisini çekmiş ve birçok hikaye, türkü ve efsaneye konu olmuştur. İncil ve Tevrat’ta da adı geçen dağa, turizm açısından önemli bir konum kazandıran yaygın inanca göre; Nuh Peygamber zamanında yeryüzünü kötülükler kaplamıştır. İnsanlara bir ders vermek amacı ile Tanrı, Nuh’a bir gemi yapmasını emreder. 300 arşın boyunda, 50 arşın genişliğinde ve 30 arşın yüksekliğinde yapılacak gemiye, Nuh Peygamber, eşi, oğulları, oğullarının eşleri ile birlikte yeryüzünde bulunan bütün canlı türlerinden 7 erkek, 7 dişi, sürüngenlerden 2 erkek, 2 dişi, yeterli yiyecek de alarak binecektir. Nuh Peygamber, Tanrının emri doğrultusunda gemiyi yapar ve canlılarla beraber gemiye girer. 7 gün sonra 40 gün 40 gece süren tufan sonucunda gemidekilerin dışında kalan tüm canlılar yok olur. Suların çekilmesi ile gemi, Ağrı Dağı’na oturur ve içindeki canlılar sevinçle gemiden ayrılarak yeryüzüne dağılır. Bu; yönüyle dini açıdan çok özel olan dağ, düz bir arazide aniden yeryüzünden göğe doğru yükselen heybetli görünümü, yazın bile karlı dorukları, bitki örtüsü ve barındırdığı hayvan türleri ile etkileyicidir.
Osmanlı döneminde şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermenilerin zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kazım Karabekir Paşa zamanında karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır. Nuh Tufanı ilgisinden dolayı Tevrat ta adı geçen Ararat Dağı ve Ülkesinin, Ağrı ve çevresinin olduğu sanılması dolaysıyla, Ağrı ya batılılar tarafından, Ararat ta denilmektedir. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il merkezi olmuştur. 5165 m. Yüksekliğiyle Türkiye nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı’ndan dolayı da Ağrı adını almıştır.

İstanbul, Türkiye‘de yer alan şehir ve ülkenin 81 ilinden biri. Ülkenin en kalabalık, ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan en önemli şehridir.^[2][3][4] Şehir, iktisadi büyüklük açısından dünyada 34., nüfus açısından belediye sınırları göz önüne alınarak yapılan sıralamaya göre Avrupa’da birinci, dünyada ise Lagos‘tan sonra altıncı sırada yer almaktadır.^[5][6]

İstanbul Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara kıyısı ve Boğaziçiboyunca, Haliç‘i de çevreleyecek şekilde kurulmuştur. İstanbulkıtalararası bir şehir olup, Avrupa‘daki bölümüne Avrupa Yakası veya Rumeli Yakası, Asya‘daki bölümüne ise Anadolu Yakası veya Asya Yakası denir. Tarihte ilk olarak üç tarafı Marmara Denizi, Boğaziçi ve Haliç’in sardığı bir yarım ada üzerinde kurulan İstanbul’un batıdaki sınırını İstanbul Surları oluşturmaktaydı. Gelişme ve büyüme sürecinde surların her seferinde daha batıya ilerletilerek inşa edilmesiyle 4 defa genişletilen şehrin^[7] 39 ilçesi vardır. Sınırları içerisinde ise büyükşehir belediyesi ile birlikte toplam 40 belediye bulunmaktadır.

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan İstanbul, 330-395 yılları arasında Roma İmparatorluğu, 395-1204 ile 1261-1453 yılları arasında Bizans İmparatorluğu, 1204-1261 arasında Latin İmparatorluğu ve son olarak 1453-1922 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu‘na başkentlik yaptı.^[8] Ayrıca İstanbul, hilafetin Osmanlı İmparatorluğu’na geçtiği 1517’den kaldırıldığı 1924’e kadar İslam‘ın da merkezi oldu.^[9]

Son yıllarda birbiri ardına ortaya çıkartılan arkeolojik bulgularla insanlık tarihine ilişkin önemli bilgiler elde edilmiştir. Yarımburgaz Mağarası‘ndan çıkarılan taş aletlerle, ilkel insan izlerinin 400.000 yıl öncesine dayandığı ortaya çıkmıştır.^{[10][11][12][13]} Anadolu Yakası’nda yürütülen kazı çalışmaları ve bunlara bağlı araştırmalar, şehirde tarım ve hayvancılığa dayalı ilk yerleşik insan topluluğunun MÖ 5500’lere tarihlenen Fikirtepe Kültürü olduğunu göstermiştir.^[14] Bu arkeolojik bulgular yalnızca İstanbul’un değil, tüm Marmara Bölgesi’nin en eski insan izleridir.^[14] İstanbul sınırları içinde kent bazında ilk yerleşimler ise Anadolu Yakası’nda Kalkedon; Avrupa Yakası’nda Byzantion‘dur. Cumhuriyet dönemi öncesinde egemenliği altında olduğu devletlere yüzlerce yıl başkentlik yapan İstanbul, 13 Ekim 1923 tarihinde başkentin Ankara‘ya taşınmasıyla bu özelliğini yitirmiş; ancak ülkenin ticaret, sanayi, ulaşım, turizm, eğitim, kültür ve sanat merkezi olma özelliğini sürdüregelmiştir.^[15]

Karadeniz ile Marmara Denizi’ni bağlayan ve Asya ile Avrupa’yı ayıran İstanbul Boğazı’na ev sahipliği yapması nedeniyle, İstanbul’un jeopolitik önemi oldukça yüksektir.^[16] Bugün tamamına yakını doldurulmuş olan ya da kaybolan doğal limanları vardır. Bu özellikleri yüzünden bölge toprakları üzerinde uzun süreli egemenlik anlaşmazlıkları ve savaşlar yaşanmıştır. Başlıca akarsular Riva,Kâğıthane ve Alibey dereleridir.^[17] İl toprakları az engebelidir ve en yüksek noktası Kartal ilçesindeki Aydos Tepesi‘dir.^[17] İldeki başlıca doğal göller Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu gölleridir.^[17] İl ve yakın çevresinde, Karadeniz ile Akdeniz makro iklimleri arasında geçiş özellikleri görülür.^[17] Hava sıcaklıkları ve yağış ortalamaları düzensiz; bitki örtüsü dengesizdir.^[17]

kaynakça:wikipedia

Diyarbakır ve çevresindeki mağaralarda yapılan yüzey araştırmalarında, Yontma Taş Devri’nden (Paleolitik) başlayıp Cilalı Taş Devri’ne (Neolitik) kadar uzanan tarihi izlere rastlanır. Bunun en güçlü kanıtı, Silvan yakınındaki Hassuni Mağara Kenti ve Ergani yakınındaki Hilar Mağaraları. Yine Dicle Nehri ve kolları üzerindeki Eğil ve Çermik ilçesindeki Sinag Çayı kabartmaları bu gerçekliği kanıtlar nitelikte.
Yapılan arkeolojik kazılarda, kentin Cilalı Taş Devri’nden günümüze dek aralıksız bir yerleşime sahip olduğu açığa çıktı. En eski köy yerleşmelerinden biri olan Diyarbakır’ın Ergani ilçesindeki Qotê Ber Çem (Çayönü Höyüğü), günümüzden 10 bin yıl önceye ait tarımcı köy topluluklarının varlığını kanıtlar nitelikte.

Yüzey araştırmaları, Çayönü Höyüğü’nde yaşamın M.Ö. 7500-5500 yılları arasında aralıksız olarak, daha sonraki yıllarda ise belirli aralıklarla sürdüğünü göstermektedir. İnsanların göçebelikten yerleşik köy yaşantısına, avcı toplayıcılıktan besin üretimine geçtikleri bu yerde, günümüzdeki kent uygarlığının ilk temelleri atılmıştır. “Neolitik Devrim” olarak da bilinen yerleşik ve tarıma dayalı bu yaşam biçimi, beslenme
ekonomisi, insan-doğal çevre ilişkileri ve kültür tarihiyle ilgili buluşlarıyla da birçok ilki içerirken, bu yönüyle de, dünya uygarlık tarihine ışık tutmaktadır.

Kent merkezinin tarihinde ise Diyarbakır surlarının kuzeydoğu kısmında yer alan İçkale yerleşkesinin önemi büyüktür.Yerleşkenin içinde bulunan Amida (Virantepe) Höyüğü’nde yapılan arkeolojik kazılarda, M.Ö. 3. bin yılda kente Hurriler’in, 2. bin yılda ise Mitanniler’in egemen olduğu ortaya çıkmıştır. M.Ö. 1260’a dek egemenliklerini sürdüren Hurri ve Mitanniler’den sonra kentte sırasıyla; Asurlular, Aramiler (Bit-Zamani Krallığı), İskitler, Medler, Persler, Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeni Tigran Krallığı, Romalılar, Sasaniler, Bizanslılar, Emeviler, Abbasiler, Şeyhoğulları, Hamdaniler, Mervaniler, Selçuklular, İnaloğulları, Nisanoğulları, Artuklular, Eyyubiler, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar egemenliklerini sürdürmüştür. Farklı inançların, dillerin ve kültürlerin beşiği Diyarbakır, kendisine egemen olan tüm uygarlıklara ev sahipliğiyaparak, düşünenlerin ve üretenlerin kenti olmayı başarmıştır. Diyarbakır, Karacadağ’ın bazalt platosunun doğu kenarında, Dicle Vadisi’nden 100 m kadar yükseklikte, bir düzlük üzerinde yer alıyor.

Diyarbakır, Roma İmparatorluğu’nun  doğudaki en büyük kent sınırı, Akkoyunlular ve Mervaniler Dönemi’nde başkent, Osmanlılar Dönemi’nde 25’e yakın merkezi yöneten bir eyalet konumunda. Ayrıca Artuklu, Emevi ve Abbasiler döneminde de önemli bir ticaret ve kültür merkeziydi. Her dönemde yeniliğin, aydınlanmanın, kültürün ve sanatın merkezi olma özelliğini korudu ve sürdürdü. I. Dünya Savaşı’na kadar Diyarbakır’da Arapça,
Türkçe, Kürtçe’nin Kurmanci ve Zazaca lehçelerini konuşan Müslümanlar, Ezidiler, küçük bir Musevi cemaat ve çeşitli Hıristiyan mezheplere mensup (Ortodoks ve Katolik Ermeniler, Ortodoks ve Katolik Süryaniler, Protestanlar, Nasturiler, Keldaniler ve Rumlar) halklar birlikte yaşıyordu. Diyarbakır bu yönü ile Osmanlı’nın doğu vilayetleri içinde en kozmopolit merkezdi.

KAYNAKÇA:

MARDİN …

GEÇMİŞİN AYNASI, GELECEĞİN DÜNYASI

Tarih pozitif bilimin ışığında ilk insanın yaşayıp geliştiği yöre olarak Mezopotamya olarak gösterir. Tarihi belgeler ilk yazının M.Ö. 3500 – 4000 yıllarında Mezopotamya’da yaşayan Sümerler tarafından bulunduğunu kanıtlar. İşte bu denli engin bir tarihe sahip olan Mezopotamya Mardin’i de içine alan bir bölgedir. Diğer bir ifadeyle Mardin Mezopotamya’nın bir parçasıdır. Bu nedenle Mardin ve civarı tek kelimeyle tartışmasız dünyaya ilk gelen insanların ilk durağı, il gelişi çoğaldığı medeniyeti icat edip tüm dünya insanlarına ihraç ettiği ilk ekip biçen bir yöredir. Dünya için bu denli değerli bir yörenin sahibi olmak sadece benim gibi Mardinli olanlar için değil tüm Türk dünyası için bir onur olmalıdır. 20. asrın ikinci yarısında hızla gelişen teknolojiye Türkiye’mizin diğer illerine oranla daha çabuk uyum sağlayan illerin başında hiç kuşku yok ki bu ilimiz gelmektedir. Dahası yakın bir tarihe kadar hatta günümüzde bile medeniyetler çatışması ve kültürel çekişmelerin şiddetini arttırdığı bir dönemde dini inançları, farklı din mensupları, mezhep farklılıkları ve din savaşlarının kan dökülmesine müsait olduğu bir ortamda; Mardin’de bu durumun imkansız olduğunu ve ilde M.Ö. 3500 yıldan beri yaşayan Süryaniler, Müslüman Türkler, Yahudiler, Yezidiler, Şemsiler asırlardır kavgasız, gürültüsüz yaşamakta, birbirlerine öyle kenetlenmişlerdir ki örf, adet, gelenek ve görenekleriyle, sosyal yapılarıyla birbirlerinden kültür alış-verişi yoluyla sevgi ve barışı alıp vermişlerdir.

Şehrin isminin nasıl doğduğu hakkında birkaç görüş ileri atılmıştır. J.Won Hammer Mardin’e Marde denildiğini ve bunun eski Yunan coğrafi terimlerinden türediğini ortaya atmıştır. Vakidi’ye göre ise Heraklius tarafından gönderilen bir kumandanın buraya gelerek öldürüldüğünü, buraya bir kale inşa edildiğini daha sonra kızının bunun karşısına bir kale yaptırıp Din öldü manasına gelen Arapça Mete–Din’den de türediği kabul edilir. Yakut’a göre ise Mardin Marit kelimesinden gelip çoğulu ifade eder. Her ne sebeple olursa olsun Mardin kelimesinin telaffuzunda mertlik, din, kutsallık anlamları vardır. Mezopotamya’dan Sümer krallığına, Elamlılar’dan Babiller’e, Hititler’den Urartular’a, Persler’den İskender İmparatorluğu’na, Selçuklular’dan Osmanlılılar’a ve nihayet Türkiye Cumhuriyet’ine dahil olarak kültürel varlığını sürdürmeye devam etmektedir.

Dilerseniz şehre bir gezintiye başlayalım…

Mardin, Midyat eşiği – Mardin adı verilen doğu–batı doğrultulu dağ kitlesinin güneye bakan yamacı üzerinde 1100 m. eğimle kurulmuş 2500 m. uzunluğunda 800 m. Genişliğinde uzanan bir bant gibi uzanır. Şehri dış saldırılara karşı kuşatan surlardan hiçbir kalıntı yoktur. Mardin kalesi şehrin en yüksek yerinde 1200–1800 metrelik bir saha üzerindedir. Mardin’in doğusunda kalan bölgeye ise Cebel–i Tür veya Tur–Abdin adı verilir. Kuzeybatısı ise mazı ağaçlarıyla örtülü olup Masius İzala adını alarak Mazıdağı şeklinde bilinir. Şehrin ortasında evlerin çoğu taştan olup, bazısı da bağdadidir. Damları toprakla örtülüdür. Bu kalın toprak örtü evlerin içini kışın sıcak, yazın serin tutmaya yarar. Birçok tarihi yapılardan camiler, kiliseler, medreseler, hanlar hamamlar bu daracık sokak aralarına ve mahallelere serpiştirilmiştir. Şehrin kuzeyindeki Mardin kalesinin hemen arkasında meşhur Zinnar bağ ve bahçeleri vardır. Mardin’in bir ana caddesi olup yakın tarihte ikinci bir ana cadde de açılmıştır. İşyerleri ve dükkanlar bu iki caddenin sağında ve solunda sıralanmışlardır.

Midyat; Tur–Abdin (ibadet edenlerin dağı) olarak bilinen ve Sasaniler tarafından kurulduğu sanılan çok eski bir merkezdir. Özellikle Bizanslılar döneminde kilise kalıntılarına rastlanmaktadır. İlçede Artukoğullarından kalma tek bir cami ayakta kalabilmiştir. En önemli mimari yapıtı ise Deyr-Ul Umur diğer adıyla Mar Gabriel Manastırı gelir. Midyat’ ın bir mahallesi olan Estel bölgesine ise hükümet binaları, resmi daireler yapılarak mimari değiştirildiği gibi ilçe merkezileştirilmiştir. İlçede ayrıca tarihten gelen gümüş telkari, kuyumculuk, ipek dokuma gibi el sanatları azalsa da varlığını sürdürmektedir.

Mardin Kalesi: Kalede tek bir burç ayakta kalmıştır. Kalenin içinde oyulmuş kayalar ve ambarlar vardır. Kızıltepe Ulu Camii’de görülen tuğla örgüsünün aynısını burada görmekteyiz. 1930 yılındaki incelemesinde Gabriel, kale kapısının üzerinde altı satırlık bir kitabe ve iki aslandan söz eder. Uzunluğu 800 m., yüksekliği 1200 m.’dir . En dar yeri 30 m. olup daralan yerden tek bir çıkışı vardır.

Ulu Camii: Caminin ilk kuruluşu ve geçirdiği devirler hakkında kesin ve inandırıcı

bilgiler mevcut değildir. Geniş bir avlusu olup biri doğudan biri batıdan açılan küçük eyvanlı kesme taştan iki kapısı vardır. Mihrabı ile ünlüdür. Süslü minaresi, kuzey kısmında kalan Şafii Camii olarak kullanılan bölümü, dilimli kubbeleriyle şehrin tam orta kısmında bulunan en büyük camilerinden biridir. Yapının kitabelerinden Selçuklu çiçekli kufi parçaları caminin 11. y.y.’da yapıldığını gösterir.

Deyr–Ul Zafaran Manastırı: Bir anlamda Mardin ’ in dış dünyaya açılan kapısıdır. Çünkü yüzyıllarca Süryaniliğin dini merkezi olarak buradan yönetilmiştir. Özellikle batıdan pek çok hrıstiyan buraya hacı olmaya gelir. Manastır; Kal’ıtmara mevkinde bulunan bir bina topluluğudur. Üç yanı kayalıklarla çevrili ve cephesi yalnız güneye açık bulunan manastır binaları 4. y.y.’da yapılmıştır. Manastırı tehlikeden koruyacak ve papazların gizlenebilecekleri tavanı yekpare ve düz taşlardan yerleştirilen beton, çimento kullanılmadan yapılan bir sanat harikasıdır. Oda aralarında birkaç taş merdivenle ikinci kata çıkılır. Alt katında geniş avlunun katında küçük eyvanların içerisinde sıra odacıklar, zemin katta, üstte birçok odalar vardır. İbadet yeri ve kilise kısmında Süryani patriklerinden 52 ’sinin mezarı burada bulunur. Manastır, ceylan derisi üzerine yazılmış dünyada eşi bulunmayan bir İncil ile ünlüdür. Mozaikler, mihraplar aynen muhafaza edilmektedir. 1600 yıllık mazisi vardır.

Deyr–Ul Umur Manastırı: Midyat’ta yüksek bir tepenin en üst noktasında bulunur. Mardin yapıtlarının en ünlülerinden biridir. Manastır zaman zaman yapılan ilavelerle genişlemiş, personelin su ihtiyacını karşılamak için devrin en büyük su sarnıcı inşaatı o devirde gerçekleşmiştir. Uzunluğu 40, genişliği 36, yüksekliği 25 arşınlık üç kemer üzerine oturtulmuştur.

Bu manastırların dışında Mar Yusuf Kilisesi, Mar Bıtrus Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi, Behirmiz Kilisesi, Mar Şmuni Kilisesi, Mar Behnam Kilisesi, Mar Mihail Kilisesi, Deyir Buhre Manastırı, Mar İzozoil Manastırı, Mar Yakup Manastırı, Mar Behnam Manastırı, Meryem Ana ve Theodoros Mabetleri yer alır.

Mardin’de taş oymacılığı sizin de gördüğünüz gibi mimariye yön vermiştir. Mardin sadece bu yapıtlarıyla değil, kütüphaneleri, farklı inanca ait türbe ve ziyaretleri, gümüş telkari işi ve kuyumculuğu, yemek kültüründen yaşam

Hamamları ise; Emir Hamamı, Macaristan Hamamı, Radviye Hamamı, Yenikapı Hamamı, Ulu Camii Hamamı’dır.

Kervansarayları; cadde üzerinde yer alan, ortada alçak bir girişleri olup iki yanlarında dükkan olan üst katlarında tonozlu daireler bulunan değerli taş yapılardır. Kayseriye, Revaklı Çarşı bunlardan bazılarıdır.

Firdevs ise; Mardin’deki tarihi bir köşkün adıdır. Geniş bir havuzu, sebili olan bir eyvanın içinde yer alır. Günümüzde ise; Vali konağı onun yanında yer alır.

MARDİN’İN YÖRESEL YEMEKLERİ

Mardin’in kendine has yemekleri muhtelif gıda maddelerinin severek olusturdugu bir lezzet yumagıdır.Sanki bu yemekler,agza layık harikalar olusum sürecindeyken,gizli bir el tarafından işlenmiş,dünyanın en güzel tatlarına bezenmiş hissini verir meraklılarına….Yemek bir kültür olayıdır.Kültür,bir yöre halkının,belirli bir toplumun yarattığı maddi ve manevi değerlerin toplamıdır.Bu değerler tarihi kalıntılarda olabileceği gibi,yasamın en önemli halkalarından biri olan yemeklerde de yer bulabilir.Yöremizde yetişen bitkilerin yardımıyla,hava sartlarının ve yaşam tarzının belirleyiciliğiyle,yemekler geleneksel bir boyut kazanır.Mardin mutfağının zenginliği,gelmiş geçmiş milletlerin kültür birikimlerinden Mardinli’lerin medeniyetteki tekamül sürecinde kendilerini yenilemedeki yetenekleri ve sosyal açıdan sahip oldukları açılımla ilgilidir.Çeşitli dinlerin dinsel törenleri için hazırlanan yemekler,dogum ve ölüm sonrası geleneksel günler ve ayinler için özel olarak oluşturulan hayratlar…